1. Üzerimizde kul hakkı olan biri ile artık helalleşme imkanı yoksa bu durumda ne yapılması gerekir?
Üzerinde kul hakkı bulunan kişi, bu haktan kurtulmak için önce tövbe etmeli, sonra da maddi olan kul haklarını hemen ödemelidir. Devamında da o kişi ile helalleşmeli ; ona iyilik ve dua etmelidir.
Ancak üzerinde kul hakkı olan şahsın muhatabı olan alacaklı, bir şekilde; örneğin ölüm gibi bir nedenle ortadan kalkmış ve bulunamıyorsa, ona dua eder, istiğfarda bulunur. Geride kalan mirasçıları var ise, borcunu verip ödemeli ve onlara iyilik yapmalıdır. Şayet geride her hangi bir mirasçısı ortada yok ve varisleri bilinmiyorsa, borcu olan mali yükümlülüğü paraya tahvil eder ve fakir fukaraya sadaka olarak verir, kendisi bir şey beklemeden sevabını hak sahibine bağışlar.
2. İnsanın hakkını helal etmesi ona ne kazandırır?
Ebû Hureyre (ra)‘in rivayet ettiği bir hadis-işerifte Peygamber Efendimiz (sas), ashabına: “Müflis (iflas etmiş) kimdir bilir misiniz” diye sordu. Ashab: “Bizim aramızda müflis, hiç bir dirhemi ve eşyası olmayan kimsedir” dediler. Bunun üzerine Rasûlüllah (sas) şöyle buyurdu: “Benim ümmetimden müflis o kimsedir ki kıyamet gününde namaz, oruç ve zekâtla gelecek, ancak şuna sövmüş; buna zina iftirasında bulunmuş; bunun malını yemiş; bunun kanını dökmüş; diğerini de dövmüş olarak gelecek; dolayısıyla şuna hesenatından (iyiliklerinden) buna da hesenatından verilecektir. O âyet davası görülmeden hesenatı biterse, onları (hak sahiplerinin) günahlarından alınarak bunun üzerine ve sonra da cehenneme atılacaktır.”1 Diğer bir hadis-i şerifte ise şöyle buyurulmuştur: “Kıyamet gününde haklar, mutlaka sahiplerine ödenecektir; öyle ki boynuzsuz koyun için dahi boynuzlu koyundan kısas almacaktır.”2 İşte bir müslüman, alacağı olan bir hakkını müslüman kardeşine helal ederek affederse, kıyamet günü o kerdeşinin cehenneme girmesini önlemiş ve bu merhameti le onun cennete girmesine vesile olmuş olur.
3. Gayri müslimlerle helalleşmek gerekir mi?
Gayrimüslimler de birer insan olmaları hasebiyle elbette insani haklara sahiptirler. İnanç ve
ibadetleri kendilerine aittir. Fakat normal şartlarda onları incitmek, kalblerini kırmak caiz değildir. Onların aleyhinde konuşmak, gıybetlerini yapmak ve yüzlerine karşı kafir veya başka sözlerle hakaret etmek doğru değildir ve bunları yapan müslümanlar cezalandırılır. Çünkü gayrimüslim de olsa insanları incitmek, mallarına zarar vermeye kalkışmak günahtır.3 İslam devletinde gayrimüslim bir vatandaşa zulmetmek, haklarına müdahele etmek müslümana zulmetmekten daha kötüdür.4 Dolayısı ile de hakkı üzerimize geçen ve borçlu olduğumuz gayrimüslimle de her yönü ile helalleşmek gerekir. Hadis-i şerifte “Gayrimüslimi öldürene, Cennet haramdır.“5 buyurulmuştur.
4. Kul hakkına giren kişi tövbe etse ve hakkına girdiği kişiden helallik dilese, fakat o kişi hakkını helal etmezse, kul hakkına girenin durumu nasıl olur?
Hak, hak sahibinin en temel hakkıdır, helal etmeye de kendisi yetkilidir. Bu yetki nedeniyledir ki, onu helal edip etmemek kenidisine attir ve onu helal etmeyebilir. Ahirette terazi kurulacak, haklı olanın hakkı haksızdan alınacaktır. Sevapları hak sahibine verilecek; yetmezse haklıların günahı, haksızlara verilecektir. Bundan dolayı da hiç kimsenin kalbini kırmamalı ve hukukuna tecavüz edilmemelidir.
M. Hulusi Ünye
1 Müslim, Birr, 59
2 Müslim, Birr, 60
3 Mülteka’l Ebhur
4 Dürr-ül Muhtar
5 Ebu Davud
